Τις ημέρες που προηγήθηκαν του δημοψηφίσματος, τα ΜΜΕ και οι εντεταλμένοι δημοσιογράφοι τους, ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο όριο προκλητικότητας και χυδαιότητας. Στην λυσσαλέα προσπάθεια τους να πείσουν την κοινωνία ότι η θετική απάντηση στα μέτρα που πρότειναν οι «θεσμοί» έχει επικρατήσει πλήρως, εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα στα μάτια εκατομμυρίων τηλεθεατών χάνοντας οριστικά την ούτως ή άλλως αμφίβολη εγκυρότητά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρουσιάστρια του Mega Channel, η οποία έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι «όλες οι κοινωνικές ομάδες τάσσονται υπέρ του ΝΑΙ» για να υπεραμυνθεί της στάσης του καναλιού όταν κατηγορήθηκε ζωντανά στον «αέρα» από γνωστό ηθοποιό για άνιση και μονομερή προπαγάνδα (1). Το εν λόγω κανάλι, που πρωτοστάτησε στην καμπάνια υπέρ του ΝΑΙ, πρωταγωνίστησε σε ακόμη πιο κραυγαλέα ατοπήματα. Όπως αποκαλύφθηκε, στην απεγνωσμένη του απόπειρα να μεταφέρει στους τηλεθεατές κλίμα τρόμου κι απόγνωσης από τις ουρές που σχηματίζονταν μπροστά από τα μηχανήματα ανάληψης, παρουσίασε στο κεντρικό του δελτίο ως ελληνική την φωτογραφία μιας τρομαγμένης γιαγιάς μπροστά από ΑΤΜ στην Ν. Αφρική τραβηγμένη το 2012. Φυσικά, δεν ήταν μόνο το «μεγάλο» κανάλι που ποδοπάτησε κάθε έννοια αντικειμενικότητας κι αμεροληψίας καθ’ όλη την εβδομάδα που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος.
Στο σύνολο τους τα ιδιωτικά κανάλια είχαν σαφή προσανατολισμό υπέρ του ΝΑΙ. Ήταν ξεκάθαρο ότι αποφάσισαν συνειδητά να θέσουν την δημοσιογραφική τους ιδιότητα στην υπηρεσία της μονόπλευρης προβολής απόψεων και θέσεων που αποκλειστικό σκοπό είχαν την χειραγώγηση της κοινής γνώμης ώστε να γίνει αποδεκτή η πρόταση των «θεσμών». Η λογοκρισία των ΜΜΕ ενάντια στο ΟΧΙ ήταν άνευ προηγουμένου, ενώ σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα προκάλεσε εκατοντάδες καταγγελίες τηλεθεατών προς το ΕΣΡ το οποίο και διέταξε πειθαρχική έρευνα μετά το πέρας του δημοψηφίσματος και δίωξη σε εννέα δημοσιογράφους για απόπειρα παραπληροφόρησης των πολιτών (2).
Εκείνο όμως που προκαλεί το κοινό αίσθημα είναι ότι τα ΜΜΕ εξαπέλυσαν την προπαγάνδα τους κάνοντας χρήση δημόσιων συχνοτήτων, γεγονός το οποίο όφειλε να τους υποχρεώνει ακόμη περισσότερο κι από τον δημοσιογραφικό τους ρόλο να ενημερώσουν σωστά την κοινωνία και να μοιράσουν ισότιμα τον τηλεοπτικό χρόνο στην παρουσίαση και των δυο πλευρών. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έγινε ποτέ, ωστόσο, η στάση αυτή των τηλεοπτικών σταθμών δεν έμεινε αναπάντητη από τους διαδηλωτές. Ένα μέρος των πολιτών που τις προηγούμενες μέρες έδινε βροντερό παρών στην πλατεία Συντάγματος, αποφάσισε να παρατείνει μέχρι το Σάββατο τις διαδηλώσεις του, συνεχίζοντάς τις έξω από τα γραφεία του Mega και του ΣΚΑΙ (3). Το αποκορύφωμα για αυτούς, πάντως, ήρθε το βράδυ της Κυριακής όταν, τόσο τα ΜΜΕ που υιοθέτησαν την γραμμή του ΝΑΙ όσο και οι δημοσκοπικές εταιρείες που παρουσίαζαν αμφίρροπη μάχη μέχρι τέλους, υπέστησαν ταπεινωτική διάψευση από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Η έκβαση του δημοψηφίσματος, ωστόσο, σε καμμιά περίπτωση δεν ακυρώνει ούτε μειώνει την ανάγκη να μπουν κανόνες στο πώς αξιοποιείται ο πολιτικός λόγος που εκφράζεται μέσω των δημόσιων συχνοτήτων. Οι κανόνες αυτοί κατά την γνώμη μου, πρέπει να είναι κανόνες εκδημοκρατισμού, ώστε να μην επαναληφθεί τέτοια επιχείρηση χειραγώγησης και τρομοκρατίας της κοινής γνώμης. Αυτό είναι που έχει τεράστια σημασία από εδώ και πέρα, καθ’ ότι είναι βέβαιο ότι ο αγώνας της ελληνικής κοινωνίας για αξιοπρέπεια και εξυγίανση δεν τελείωσε με το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα – αντιθέτως μόλις μπήκε σε μια νέα και πολύ κρίσιμη καμπή. Είναι δεδομένο ότι θα χρειαστεί η διαρκής εγρήγορση κι επαγρύπνηση της ελληνικής κοινωνίας, ώστε αφ’ ενός να μην νοθευτεί από κανέναν η επιθυμία της να μπει ένα τέλος στις μνημονιακές πολιτικές κι αφετέρου να ασκεί διαρκώς και με κάθε τρόπο πίεση στο εκάστοτε κυβερνητικό σχήμα ώστε να φέρει εις πέρας αυτήν την αποστολή. Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η ελληνική κοινωνία στην προσπάθεια της να ορθοποδήσει, είναι δημοσιογράφους, αναλυτές και πολιτικούς που χρησιμοποιούν την παραχώρηση δημόσιου βήματος από την κοινωνία για να την υπονομεύουν, να την παραπληροφορούν και να την τρομοκρατούν. Σε μια πραγματική δημοκρατία, εξ άλλου, κάτι τέτοιο θα ήταν παράνομο και αν συνέβαινε θα επέσυρε βαρύτατες ποινές, αφού το κοινό συμφέρον προέχει πάντοτε κάθε άλλης αξίας και η ελευθερία της έκφρασης και του τύπου υφίσταται για να το υπηρετεί.
Όπως είπαμε και παραπάνω, η δημοσιογραφική ιδιότητα ειδικά όταν εκφράζεται μέσα από τις δημόσιες συχνότητες, οφείλει πάνω και πέρα από κάθε σκοπιμότητα να υπηρετεί και να προασπίζεται το δημόσιο συμφέρον. Στην προκειμένη στιγμή, οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην ελληνική κοινωνία καθιστούν ξεκάθαρο το περιεχόμενο του δημοσίου συμφέροντος κι οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί οφείλουν να το αναδείξουν και να το προβάλλουν. Με την ανεργία, την φτώχεια, την μετανάστευση και τις αυτοκτονίες να χτυπούν κόκκινο, με τις δημόσιες υποδομές και υπηρεσίες να θυσιάζονται για το δήθεν σώσιμο της ελληνικής οικονομίας, με την συνεχή επιβάρυνση της κοινωνίας με νέους φόρους και πολιτικές λιτότητας, με το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων και την διαρκή συρρίκνωση της οικονομίας, με τον πλούτο της χώρας να βρίσκεται υποθηκευμένο και να μην αξιοποιείται προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας, είναι ξεκάθαρο ότι οι βασικές αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου, το δημόσιο συμφέρον και η αξιοπρεπής διαβίωσης των πολιτών, βρίσκονται σε καθεστώς παρατεταμένης κακοποίησης η οποία δεν μπορεί και δεν πρέπει να συνεχιστεί άλλο.
Ωστόσο, κανένας τηλεοπτικός σταθμός δεν έδωσε την απαιτούμενη βαρύτητα σε όλα αυτά τα φαινόμενα, ούτε φυσικά και στους πραγματικούς λόγους που μας οδήγησαν σε αυτό το σημείο. Δεν είδαμε καμμία καμπάνια των τηλεοπτικών μέσων για την τιμωρία των υπευθύνων που δημιούργησαν το χρέος της χώρας, που αλλοίωσαν τα στατιστικά στοιχεία του ελλείμματος, που ζήτησαν κι έβαλαν την χώρα στα μνημόνια. Δεν είδαμε εκπομπές αφιερωμένες στον ρόλο της ΕΛΣΤΑΤ κατά την υπαγωγή της χώρας στον μηχανισμό στήριξης, δεν είδαμε εκπομπές να μας ενημερώνουν ότι είναι άδικο οι πολίτες να επωμιστούν ένα χρέος το οποίο δεν δημιούργησαν, δεν είδαμε εκπομπές να εξηγούν τι σημαίνει λογιστικός έλεγχος του χρέους, τι σημαίνει παράνομο κι επονείδιστο χρέος και τι νομικές δυνατότητες δίνει το διεθνές δίκαιο στην διευθέτηση ενός χρέους που έχει χαρακτηριστεί από τους ίδιους τους δανειστές ως μη βιώσιμο. Δεν είδαμε εκπομπές να μας προειδοποιούν για τον δημογραφικό κίνδυνο από την επικίνδυνη αύξηση της φτωχοποίησης, της μετανάστευσης προς το εξωτερικό, των αυτοκτονιών και των εκτρώσεων που ήρθαν τα τελευταία χρόνια να προστεθούν στην συνεχιζόμενη γήρανση του ελληνικού πληθυσμού. Δεν είδαμε τέλος, καθημερινά εκτεταμένα ρεπορτάζ από τις ουρές στα συσσίτια, από τους χρεοκοπημένους επιχειρηματίες, από τις οικογένειες που δεν έχουν να ταΐσουν τα παιδιά τους, από τους συμπολίτες μας που έμειναν άστεγοι, μένουν στον δρόμο κι αναζητούν τροφή στους κάδους απορριμμάτων, όπως είδαμε για τις ουρές μπροστά από τα μηχανήματα ανάληψης.
Κατά μία άποψη λοιπόν, η δημοσιογραφική προσέγγιση στο τι συμβαίνει στην χώρα πρέπει να τηρεί τους στοιχειώδεις κανόνες δεοντολογίας και να εστιάζει στην προβολή της πραγματικότητας όπως είναι κι όχι όπως συμφέρει τους καναλάρχες ή την κυβέρνηση να φαίνεται ότι είναι, για να μην προκαλούνται αντιδράσεις. Διότι σε αυτήν την περίπτωση τα ΜΜΕ κινδυνεύουν να γίνουν όχι μόνο εργαλείο χειραγώγησης και διατήρησης μιας κατάστασης που βλάπτει την ελληνική κοινωνία, αλλά και συνένοχοι στα εγκλήματα που διαπράττονται εναντίον των πολιτών και του δημοσίου συμφέροντος. Αυτό είναι το αυτονόητο που πρέπει να ζητά ο πολίτης μίας χώρας υπό καθεστώς κοινοβουλευτικής ολιγαρχίας. Ο πολίτης όμως που θέλει η χώρα του να γίνει δημοκρατική ή έστω δημοκρατικότερη, οφείλει να ζητά και να απαιτεί πολλά περισσότερα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Αλ Τσαντίρι, «Μαρία Σαράφογλου, το χρυσό βατόμουρο της προπαγάνδας», στις 6/7/2015 στο http://www.altsantiri.gr/gnwmes/maria-sarafoglou-to-chriso-vatomouro-tis-propagandas/
2) Η Αυγή, «Πρώτες 9 διώξεις κατά δημοσιογράφων από την ΕΣΗΕΑ», στις 7/7/2015 στο http://www.avgi.gr/article/5694365/protes-9-dioxeis-kata-dimosiografon-apo-tin-esiea
3) Tvxs.gr, «Συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από τα γραφεία του Mega», στις 4/7/2015 στο http://tvxs.gr/news/ellada/sygkentrosi-diamartyrias-ekso-apo-ta-grafeia-toy-mega
Αναστάσιος Π. Συριανός 