Η Μινωική Διαδρομή
Η Μινωϊκή διαδρομή, είναι ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη, ο οποίος συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Μινώα του νομού Ηρακλείου και τον Δήμο Οροπεδίου του νομού Λασιθίου κι έχει την αρωγή και την υποστήριξη των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων.
Η διαδρομή που ξεκινάει από την αρχαία Λύττο και καταλήγει στο χωριό Ψυχρό (από όπου πάει κανείς στο Δικταίο Άντρο), ακολουθεί την πορεία του Βασιλιά Μίνωα προς την σπηλιά όπου συναντούσε τον Θεό Δία κι αποτελεί μία εκπληκτική φυσιολατρική περιπατητική εμπειρία, με την οποία έχουμε την ευκαιρία να περπατήσουμε σε μονοπάτια μοναδικού κάλλους και να θαυμάσουμε την υπέροχη Κρητική γη.
Επιπλέον, οι συμμετέχοντες στην Μινωική διαδρομή έχουν την τύχη να απολαμβάνουν και τις γενναιόδωρες περιποιήσεις της Κρητικής φιλοξενίας, οι οποίες φέτος περιλάμβαναν μεταξύ άλλων φρέσκα τοπικά φρούτα με σταφύλι και μπανάνες, αναψυκτικά, νερό και κρασί, παξιμάδι με τυρί, λαχανικά και βραστό κρέας.
Για εμένα ωστόσο, ήταν και μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποδώσω με αυτόν τον τρόπο έναν φόρο τιμής στον σπουδαίο Βασιλιά της Κνωσού, στοχαζόμενος πάνω στο ευεργετικό του έργο ως Βασιλιάς και νομοθέτης κατά την διάρκεια της διαδρομής.
Αυτό που γενικά έχει μείνει στο μυαλό όσων γνωρίζουν την παράδοση σχετικά με τον Μίνωα, είναι ότι ο βασιλιάς της Κνωσού κάθε 9 χρόνια ανέβαινε στο βουνό για να πάει στο Δικταίο Άντρο και να πάρει τους νόμους από τον θεό Δία.
Όμως εδώ υπάρχουν αρκετά πράγματα που οφείλουμε να πούμε για να βρεθούμε όσο γίνεται πιο κοντά στην αλήθεια σχετικά με την επαναλαμβανόμενη επίσκεψη αυτή του Μίνωα στο Δικταίο Άντρο.
Η αντίληψη αυτή, ότι ο Μίνωας έπαιρνε τους νόμους από τον Δία, μάλλον αντηχεί την Εβραϊκή παράδοση με τις 10 εντολές που έδωσε ο θεός στον Μωυσή, αφού οι πηγές δεν αναφέρουν πουθενά κάτι τέτοιο. Πρόκειται λοιπόν για μία εντελώς λανθασμένη αντίληψη που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και την οποία ευθύς αμέσως θα διορθώσουμε.
Ποια είναι λοιπόν η πραγματικότητα;
Η μαθητεία του Μίνωα
Σύμφωνα με τον Όμηρο (Οδύσσεια, ραψ. Τ στίχ. 178-179), στην Κρήτη βασίλευε ο Μίνωας ο οποίος γινόταν συνομιλητής του μεγάλου Δία κάθε 9 χρόνια. Κατά τον Ησίοδο δε (Απόσπασμα 144 σε Πλάτων, «Μίνως» 320d), ο Μίνωας βασίλευε κρατώντας στα χέρια του το σκήπτρο του Διός. Το τι σημαίνει να γίνεται κανείς συνομιλητής του Δία κάθε λίγο και να κρατάει το σκήπτρο του, μας το εξηγεί ο Πλάτων στον διάλογο «Μίνως».
Εκεί καταλαβαίνουμε το ηθικό μέγεθος και την αξία του βασιλιά της Κνωσού, καθώς ο Πλάτων μας λέει ότι η λέξη «συνομιλητής» υποδείκνυε ότι ο Μίνωας λάμβανε μία διδασκαλία με την μορφή λόγων από τον Δία και με βάση αυτήν την διδασκαλία έφτιαχνε στην συνέχεια τους νόμους της Κρήτης όταν επέστρεφε πια στο βασίλειό του. Δεν έπαιρνε δηλαδή νόμους από τον Δία ο Μίνωας, αλλά την γνώση και την μόρφωση για να φτιάξει ο ίδιος τους νόμους που χρειάζονταν η πολιτεία του.
Ο Μίνωας λοιπόν δεν ήταν παρά ένας φοιτητής του Δία, ο οποίος επέστρεφε κάθε εννιά χρόνια στον δάσκαλό του, αφ’ ενός για να δείξει τι έμαθε κατά την εφαρμογή της διδασκαλίας που έλαβε από την προηγούμενη φοίτησή του γύρω από τα θέματα της πολιτικής και της γενικότερης διακυβέρνησης της πολιτείας κι αφ’ ετέρου για να λάβει την νέα διδασκαλία που καλούνταν να εφαρμόσει στο εξής στις πόλεις που διοικούσε.
Η φοίτηση λοιπόν κοντά στον Δία και η διδασκαλία που λάμβανε ο Μίνωας από εκείνον, είχε την μορφή μίας πολύ υψηλού επιπέδου παιδείας και για αυτό ο Ησίοδος παρουσιάζει τον Μίνωα να κρατάει το σκήπτρο του Δία ως σύμβολο της παιδείας που έλαβε από εκείνον.
Η νομοθεσία του Μίνωα εγγύηση για την ευδαιμονία μίας πολιτείας
Το αποτέλεσμα αυτής της παιδείας μας το παρουσιάζει ο Πλάτων στο έργο του Νόμοι. Εκεί μας λέει ότι η νομοθεσία του Μίνωα επειδή αποτελεί την αλήθεια σχετικά με την καλή διοίκηση της πολιτείας, χαρίζει ευδαιμονία σε όποιον την εφαρμόσει. Κι αυτή η νομοθεσία, όπως μας εξηγεί ο Πλάτων στο ίδιο έργο, βασίζεται στο τρίπτυχο ελευθερία – αδελφοσύνη – φρόνηση. Χωρίς αυτές τις τρεις αρχές, καμμία νομοθεσία δεν μπορεί να οδηγήσει τους πολίτες στην ευδαιμονία. Κι αυτή είναι η μεγάλη, η σπουδαιότατη ευεργεσία του Βασιλιά Μίνωα στο γένος των Ελλήνων και στον ελληνικό πολιτισμό, διότι πάνω στην νομοθεσία του βάσισαν τις νομοθεσίες τους για να μεγαλουργήσουν και οι μεγαλύτερες, ενδοξότερες και ισχυρότερες ελληνικές πόλεις, η Σπάρτη και η Αθήνα.
Η νομοθεσία του Μίνωα ευεργέτημα για την ανθρωπότητα
Όμως η ωφέλεια που πρόσφερε ο Μίνωας με την νομοθεσία του δεν έμεινε αποκλειστικό προνόμιο της φυλής μας. Ως έργο που ξεκινά με την πρωτοβουλία του θεού της δικαιοσύνης Δία (Πλάτων, Νόμοι 624 α), η απαστράπτουσα νομοθεσία του Μίνωα είχε πολύ υφηλό πεπρωμένο συνδεδεμένο άρρηκτα με το πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Η διδασκαλία του Διός, δια της νομοθεσίας του Μίνωα εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, ακολουθώντας την διαδρομή από την Κρήτη στην Αθήνα – όταν ο Σόλων βασισμένος στην νομοθεσία της Κρητικής πολιτείας διαμόρφωσε την άκρως ανθρωπιστική νομοθεσία των Αθηναίων (βλ. Πλούταρχος, «Σόλων») -, εν συνεχεία δια της Αθήνας στην Ρώμη κι από την Ρώμη σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο (βλ. Παπαγαρυφάλλου Παναγιώτη, «Η Ελληνικότητα του Ρωμαϊκού πολιτισμού»). Η διατήρηση αυτής της διογενούς νομοθεσίας στο ρωμαϊκό δίκαιο, επηρέασε καθοριστικά τους κατεκτημένους υπό των Ρωμαίων ευρωπαϊκούς λαούς, ώστε να αποτελεί σήμερα την βάση του δυτικού Δικαίου, κυρίως όσον αφορά τις ανθρωπιστικές διατάξεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις προστασίες που καθιερώνει για την αξία και την προσωπικότητα του ανθρώπου (βλ. Κυριακόπουλο Παναγιώτη, «Το Αρχαίον Ελληνικόν Δίκαιον»). Χωρίς αυτήν την πρόοδο και την παρακαταθήκη που άφησε στην ανθρωπότητα η Μινωική νομοθεσία, αναρωτιέμαι πόσο εφικτή θα ήταν η έξοδος της ανθρωπότητας από την ολοκληρωτική της υποταγή στην απολυταρχία των περασμένων αιώνων και πόσο ικανή θα ήταν να προβάλλει αποτελεσματική αντίσταση στην καταπάτηση των ανθρώπινων ιδανικών από τις σύγχρονες μεταμορφώσεις των δεσποτικών εξουσιών του παρελθόντος.
Να λοιπόν πόσο σημαντικά ήταν όσα διαδραματίζονταν στο Άντρο της Κρήτης κατά τις μακρινές εκείνες εποχές, ώστε όχι μόνο οι Έλληνες αλλά ολόκληρη η ανθρωπότητα να φτάσει να ευεργετηθεί από τον βασιλιά Μίνωα (αλλά πρωτίστως από τον Δία) μέσα από μία θεϊκά διαγραμμένη πορεία, για τα οποία ευελπιστώ να αξιωθώ να παρουσιάσω περισσότερα εις το μέλλον.
Τέλος, ευχή μου κι ελπίδα μου είναι η Μινωική διαδρομή να αποτελέσει το εφαλτήριο ώστε οι άνθρωποι που ασχολούνται με τα κοινά, όχι μόνο στην Μινώα και στο Οροπέδιο, αλλά σε όλη την Κρήτη και την Ελλάδα, να εμπνευστούν από τον μεγάλο νομοθέτη συντοπίτη τους και να μετουσιώσουν σε πράξη την παρακαταθήκη που τους άφησε, οδηγώντας σε αληθινή ευδαιμονία τους συνδημότες τους.
Αναστάσιος Π. Συριανός 