Πλάτων: Να γιατί πρέπει να ενεργείς με το βλέμμα στραμμένο προς το θεϊκό και το φωτεινό

«εἰς τὸ θεῖον καὶ λαμπρὸν ὁρῶντες πράξετε»

Για να ευτυχήσουν οι πόλεις, δεν χρειάζονται ούτε τείχη, ούτε πολεμικά πλοία, ούτε ναυστάθμους, ούτε μεγάλο πληθυσμό, ούτε μεγάλη έκταση, αν δεν έχουν αρετή. Αν λοιπόν σκοπεύεις να κυβερνήσεις την πόλη σωστά και ωραία, πρέπει να μεταδώσεις αρετή στους πολίτες. Θα μπορούσε όμως κάποιος να μεταδώσει ό,τι δεν έχει; Άρα πρέπει εσύ πρώτα να αποκτήσεις αρετή και όποιος άλλος σκοπεύει να κυβερνήσει και να φροντίσει όχι μόνο τον εαυτό του και τις προσωπικές του υποθέσεις, αλλά και την πόλη και τις υποθέσεις της πόλης. Άρα δεν πρέπει να ετοιμάσεις ούτε εξουσία ούτε δύναμη να κάνεις ό,τι θέλεις για τον εαυτό σου, ούτε για την πόλη, αλλά δικαιοσύνη και σωφροσύνη. Διότι, αν ενεργήσετε με δικαιοσύνη και σωφροσύνη, κι εσύ και η πόλη, θα ενεργήσετε με τρόπο θεάρεστο. Κι έτσι θα ενεργήσετε έχοντας τα μάτια σας στραμμένα στο θεϊκό και στο λαμπρό. Αλλά βέβαια στρέφοντας εδώ τα μάτια σας θα δείτε καθαρά και θα γνωρίσετε και τους εαυτούς σας και τα δικά σας αγαθά. Και θα ενεργήσετε σωστά και καλά. Κι αν ενεργείτε έτσι, θέλω να σας εγγυηθώ ότι θα ευτυχήσετε. Αν όμως ενεργείτε έχοντας στραμμένα τα μάτια σας στην ασέβεια και στο σκοτάδι, όπως είναι φυσικό, θα ενεργήσετε όμοια με αυτά, αγνοώντας τους εαυτούς σας.

Πλάτων, Αλκιβιάδης 134b-135c

Και βέβαια, αν το να ενεργούμε σύμφωνα με αυτό που είναι θεϊκό και φωτεινό μας οδηγεί στην ευδαιμονία (ευτυχία), τότε το να ενεργούμε αντίθετα, δηλαδή σύμφωνα με αυτό που είναι μη θεϊκό και σκοτεινό, μας οδηγεί με ακρίβεια στην δυστυχία.

Να λοιπόν, γιατί πρέπει κάθε μέρα, κάθε ώρα και στιγμή, να βάζουμε όσο μπορούμε θεό και φως σε ό,τι λέμε και κάνουμε. Διότι μόνο έτσι θα φτάσουμε στα ύψιστα και βέλτιστα αγαθά που ο δημιουργός φύλαξε για εμάς. Μόνο έτσι θα πορευόμαστε προς το υπεραγαθό, που είναι η ευδαιμονία.

Αυτή η σύντομη ανάλυση του Πλάτωνα, όμως, μας οδηγεί και σε μία πολύ σημαντική συνειδητοποίηση. Το τρίπτυχο Θεός-Φως-Ευδαιμονία έχει ως αντίθετό του το τρίπτυχο Άθεος-Σκότος-Δυστυχία. Όση διαφορά έχει η ευτυχία από την δυστυχία για τον άνθρωπο, άλλη τόση διαφορά έχει το θεϊκό στοιχείο από το μη θεϊκό, το φως από το σκοτάδι. Και το να θέλεις να ζεις ευτυχισμένος, να είσαι δηλαδή ευδαίμων, αλλά ταυτόχρονα να αποστρέφεσαι τον θεό και το φως, είναι ανόητο αφού είναι απόλυτα βέβαιο ότι δεν πρόκειται να σε οδηγήσει στην ευδαιμονία, αλλά στην καλύτερη περίπτωση σε μία ψευδαίσθηση ευδαιμονίας που θα σου δίνει λίγη πρόσκαιρη ευτυχία.

Ας δοκιμάσουμε όμως να φέρουμε αυτήν την εικόνα που μας περιέγραψε ο Πλάτων στην φαντασία μας εδώ και τώρα. Φαντάζεστε μία πόλη, όπου οι πολίτες της ενεργούν ακολουθώντας το θεϊκό και το φωτεινό, γυρνώντας ταυτόχρονα την πλάτη σε ό,τι μη θεϊκό και σκοτεινό; Αντιλαμβάνεστε πόσο σωστά και καλά θα διοικείται αυτή η πόλη, και πόσο ευτυχισμένοι θα είναι οι πολίτες της; Μπορείτε να σκεφτείτε κάτι άλλο που να είναι πιο όμορφο, ωφέλιμο και σημαντικό από αυτό;

Θα μπορούσε ποτέ σε μία τέτοια πόλη στραμμένη και ταμένη στον θεό και το φως, να διεισδύσουν η κακία και η αδικία; Θα μπορούσε ποτέ σε μία τέτοια πόλη, να χωρέσουν κακοί Κυβερνήτες που εφαρμόζουν κακές πολιτικές βλάπτοντας την κοινωνία; Θα μπορούσαν ποτέ οι Κυβερνήτες μίας τέτοιας πόλης να κλέβουν τους συμπολίτες τους, ώστε αυτοί να υποφέρουν κι οι ίδιοι να περνούν καλά; Θα μπορούσε να τους επιτραπεί ποτέ το να στερήσουν από τους πολίτες τα αναγκαία αγαθά που είναι απαραίτητα για να ζουν με ευδαιμονία; Θα μπορούσε να υπάρξει έστω κι ένας πολίτης που να υποφέρει και να μην ζει καλά, μέσα σε μία τέτοια πόλη;

Το ότι όλα τα αρνητικά στα παραπάνω ερωτήματα κι ακόμα περισσότερα, η Ελλάδα τα κάνει πράξη, τι δείχνει αυτό για την χώρα μας; Τι δείχνει το γεγονός ότι η πολιτική και αυτοί που την ασκούν και αυτοί που την δέχονται, δεν ακολουθούν το «ορθό» και το «ευ» του πλατωνικού αποσπάσματος, αλλά αντιθέτως το έχουν καταργήσει κι αποβάλλει εντελώς από την πολιτεία; Μήπως το ότι όλοι μαζί, πολίτες και «πολιτικοί», Κυβερνώντες και κυβερνώμενοι, έχουμε αποστραφεί τον θεό και το φως κι έχουμε στραφεί προς το άθεο και το σκότος; Και μήπως, εξ αιτίας αυτού, αυτό που πρέπει να κάνει ο καθένας από εμάς είναι να αποτάξουμε ακριβώς αυτά, δηλαδή το άθεο και το σκότος, το λάθος και το κακό, και να συνταχθούμε με το θείο και το φως, το ορθό και το ευ, για να σώσουμε τους εαυτούς μας, την κοινωνία μας και την πατρίδα μας;