Πυθαγόρας: «Την πόλιν εκείνην αρίστην, την άνδρας αγαθούς έχουσαν»

Ασφαλώς κι ο Πυθαγόρας ήξερε πολύ καλά τι έλεγε με το παραπάνω απόφθεγμα. Το ίδιο κι ο Σωκράτης, ο οποίος συμφωνεί και επαυξάνει όσον αφορά την αξία που προσδίδει σε μία πόλη η αρετή των πολιτών της.

«Ο Σωκράτης, όταν τον ρώτησαν ποια πόλη είναι η πιο δυνατή, είπε: «εκείνη που έχει ενάρετους άνδρες».

ιωαννησ στοβαιοσ, ανθολογιον

Η αρχή που θέλει τα μέρη ενός συνόλου να διαμορφώνουν κατ’ αντιστοιχία της ποιότητάς τους το σύνολο στο οποίο ανήκουν, έχει απόλυτη εφαρμογή στην πολιτεία.

Η ποιότητα μίας χώρας αντανακλά την ποιότητα των ανθρώπων που την κατοικούν. Αν οι άνθρωποι είναι κακοί, τότε και η χώρα θα είναι κακή, με την έννοια ότι θα βυθίζεται στις αδικίες και τις συμφορές. Αν όμως οι άνθρωποι είναι αγαθοί, τότε και η χώρα θα είναι αναγκαστικά κι αυτή αγαθή, με την έννοια ότι θα βαδίζει προς την δικαιοσύνη και θα απολαμβάνει αρμονία κι ευδαιμονία.

Ο ιδανικός συνδυασμός άρα για να μεγιστοποιήσουμε τις πιθανότητες να φτάσουμε στο πολιτικό αγαθό ως κοινωνία και να καταστούμε ευδαίμονες, είναι να έχουμε πολιτεία και πολίτες οι οποίοι είναι αγαθοί. Πώς λοιπόν κάνουμε τους πολίτες να θέλουν να γίνονται αγαθοί και μάλιστα να «συναγωνίζονται» ο ένας τον άλλον στο ποιος είναι πιο αγαθός;

Ας δούμε τι μας απαντούν ο Σόλων και ο Θουκυδίδης στα παρακάτω αποσπάσματα:

«Ο Σόλωνας όταν τον ρώτησαν ποια πόλη είναι άριστη, είπε: «εκείνη στην οποία υπάρχουν πάρα πολλά έπαθλα για την αρετή».

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΒΑΙΟΣ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ

«Σ’ όσους είναι θεσπισμένα πολύ μεγάλα έπαθλα αρετής, σ’ εκείνους ζουν ως πολίτες άριστοι άνθρωποι»

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ β 46

Για να κατοικούν λοιπόν σε μία πόλη, άριστοι άνθρωποι, ώστε με αυτόν τον τρόπο να γίνει κι η ίδια η πόλη ή η χώρα άριστη, θα πρέπει να τιμάται πρωτίστως η αρετή κι όχι ο πλούτος, η καταγωγή, η φήμη, η ομορφιά κτλ. Η Αρετή θα πρέπει να είναι το τιμώμενο «πρόσωπο» στην πολιτεία και αυτήν να βάζουν στο στόχαστρο οι πολίτες σαν να ήταν η πιο εξέχουσα σύντροφος. Και πράγματι η Αρετή, δεν πρόκειται ποτέ να ενδώσει στον κακό, τον πονηρό, ή τον φαύλο, αλλά θα δοθεί με μεγάλη ευχαρίστηση σε όποιον είναι αγαθός και ενεργεί μέσα στην πολιτεία για το καλό όχι μόνο το δικό του αλλά όλων των συμπολιτών του.

Στην πόλη που πρόκειται να αριστεύσει, πρέπει οι πολίτες να ρίχνονται στην μάχη για να κατακτήσουν την Αρετή σαν να ήταν η ομορφότερη και πιο προικισμένη σύζυγος που θα μπορούσε να βρει ποτέ κανείς. Σαν να ήταν το μεγαλύτερο έπαθλο που θα μπορούσε ποτέ να κατακτήσει κανείς.

Για να δουν την Αρετή με αυτό το μάτι οι πολίτες και να αγωνίζονται για αυτήν, χρειάζεται να την συνδέσουμε με τις τιμές και τις επιβραβεύσεις που υπάρχουν στην πολιτεία. Οτιδήποτε υπάρχει μέσα στην πολιτεία που μπορεί να θεωρηθεί από κάποιον πολίτη ως βραβείο και τιμή, ως προνόμιο και πλεονέκτημα που αξίζει να κατέχει κανείς, αυτό πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Αρετή και να δίνεται μόνο σε εκείνους που κάνουν ενάρετες πράξεις. Κι ενάρετες πράξεις είναι εκείνες που συμφέρουν το κοινωνικό σύνολο, εκείνες που οδηγούν την κοινωνία στο όμορφο, το δίκαιο και το ωφέλιμο, εκείνες που ευεργετούν κι αποτελούν αγαθοεργίες.

Σκεφτείτε να ζούμε σε μία πολιτεία, όπου τα αξιώματα, οι καλές και υψηλές θέσεις, η προβολή κι όλα τα παρόμοια να φυλάγονται μόνο για εκείνους που είναι ενάρετοι και κάνουν αγαθές πράξεις. Το να είσαι κάποιος στην κοινωνία, το να μετράς, το να σε γνωρίζουν και να είσαι γνωστός, να έρχεται μόνο ως συνέπεια των δίκαιων πράξεών σου που ωφέλησαν την κοινωνία. Και φανταστείτε τώρα και το άλλο. Φανταστείτε, όλους αυτούς που κάνουν παρανομίες, που κοιτάνε την πάρτη τους, που αδιαφορούν για τον πλησίον τους, που κυνηγάνε μόνο τα υλικά αγαθά και τους νοιάζει μόνο η δική τους καλοπέραση, να μην υπάρχουν πουθενά στην πολιτική, να μην μπορούν να ανέβουν σε κανένα δημόσιο αξίωμα και να είναι το απόλυτο τίποτα για την κοινωνία, περιφρονημένοι και διαρκώς τιμωρημένοι επειδή ενοχλούν το σύνολο, να προκαλούν με τα διεφθαρμένα ήθη τους κι εμποδίζουν την πρόοδο της κοινωνίας.

Δεν θα ήταν άραγε πιο δίκαιο και πιο όμορφο να ζούμε σε μία τέτοια πολιτεία, παρά σε αυτήν που ζούμε τώρα;

Ας ακούσουμε λοιπόν τις προτροπές και τις συμβουλές των προγόνων μας κι ας αξιοποιήσουμε την δική τους σοφία προς όφελος μας και χάριν της διαιώνισης του γένους μας που σήμερα κινδυνεύει για ακόμη μία φορά. Ας βάλουμε καλά στο μυαλό μας ότι το να τιμάει η πολιτεία τους αγαθούς πολίτες, δεν είναι απλά ομορφότερο και δικαιότερο από την κατάσταση που έχουμε σήμερα, αλλά θα ήταν και το πιο ωφέλιμο πράγμα που θα μπορούσαμε να πετύχουμε για την πατρίδα μας, αφού αυτό θα την έκανε άριστη κατά τον Πυθαγόρα και θα την ισχυροποιούσε στον μέγιστο βαθμό κατά τον Πλάτωνα.