Ο Ιωάννης Στοβαίος μέσα στον μοναδικό πλούτο γνώσεων που μας έχει παραδώσει, περιέχει κι ένα απόφθεγμα του Πυθαγόρα το οποίο είναι λες και το έχουν αντιγράψει ολοκληρωτικά οι σημερινοί κοινωνικοί μηχανικοί για να ελέγχονται πιο εύκολα οι κοινωνίες.
Ας δούμε τι λέει το απόφθεγμα και μετά θα το σχολιάσουμε:
«Ο Πυθαγόρας έλεγε ότι στις πόλεις μπαίνει πρώτα η τρυφηλότητα, έπειτα ο κορεσμός, έπειτα η αλαζονεία και μετά από αυτά ο όλεθρος».
ιωαννησ στοβαιοσ, ανθολογιον βιβλιο 4, κεφ 1
Για να δούμε τι μας λέει εδώ ο Πυθαγόρας. Κατ’ αρχήν, η λέξη «όλεθρος» από το ρήμα «όλλυμι», σημαίνει καταστροφή, αφανισμός, απώλεια, θάνατος, όπως μας λέει το λεξικό Liddell & Scott. Η καταστροφή της πόλης μπορεί να έχει δύο σημασίες. Από την μία έχουμε την υλική καταστροφή, η οποία μπορεί να έρθει για παράδειγμα ως αποτέλεσμα μίας ξενικής επιδρομής που σκοτώνει, βιάζει, καίει, λεηλατεί και γκρεμίζει τα πάντα μέσα στην πόλη μην αφήνοντας τίποτα όρθιο. Από την άλλη όμως έχουμε και την άυλη καταστροφή της πόλης, η οποία μπορεί να έρθει για παράδειγμα ως αποτέλεσμα αλλοίωσης των ηθών και να «σκοτώσει» την Ψυχή της πόλης, να «θανατώσει» τον αληθινό Εαυτό της, μην αφήνοντας τίποτα όρθιο μέσα της. Σε αυτήν την δεύτερη σημασία αναφέρεται ο όλεθρος της πόλης στο απόφθεγμα του Πυθαγόρα.
Όλεθρος λοιπόν για την ψυχή της πόλης. Ένας όλεθρος που έρχεται να σαρώσει τα πάντα, αφού όμως έχουν προηγηθεί η τρυφηλότητα, ο κορεσμός και η αλαζονεία. Η τρυφηλότητα κι ο κορεσμός έρχονται ως απόρροια της αφθονίας των αγαθών, του πλούτου, της υπερβολικής άνεσης και ευκολίας που απολαμβάνουν οι πολίτες στην πόλη τους, στοιχεία κακοποιά και διαβρωτικά που κάνουν την ψυχή να «τεμπελιάζει» να γίνεται «νωθρή» και να σκάβει εν τέλει η ίδια τον λάκκο της χωρίς να το γνωρίζει. Η ψυχή μιας τέτοιας πόλης, έχοντας μεθύσει από τις υλικές απολαύσεις και τις κάθε είδους ηδονές, έχει ξεχάσει τον στόχο της που είναι το «ευ ζην» και το αγαθό της ευδαιμονίας. Έχοντας χάσει κάθε αίσθηση συνείδησης και λογικής, η ψυχή χωρίς ασφαλές αγκυροβόλιο παρασύρεται σαν ακυβέρνητο πλοίο στον ωκεανό των συναισθημάτων νιώθοντας ότι είναι ανώτερη και καλύτερη από τους άλλους εξαιτίας όσων αγαθών απολαμβάνει, καλλιεργώντας μία ψευδαισθητική εικόνα του εαυτού της. Έτσι καταλήγει να ζει σε έναν δικό της κόσμο που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, δεν αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που διατρέχει, χάνει τον προσανατολισμό της κι αντί να χρησιμοποιεί την ενέργειά της για να οδεύει προς το πολιτικό αγαθό, το «ευ ζην» και την ευδαιμονία, την ξοδεύει αλόγιστα και άσκοπα ικανοποιώντας ολοένα και περισσότερες επιθυμίες που σχετίζονται με υλικές απολαύσεις, αυξάνοντας το εγώ της αντί για την αρετή της και παραμένοντας στα χαμηλά επίπεδα της ύπαρξης αντί να εκτοξεύεται όσο ψηλότερα μπορεί με την τεράστια δύναμη που διαθέτει.
Μοιραία, ο όλεθρος έρχεται κι η πόλη υποδουλώνεται όχι αναγκαστικά από κάποιον ξένο κατακτητή, αλλά από τις ίδιες τις επιθυμίες της και το εγώ της οι οποίες αφού ξεγέλασαν και χαλάρωσαν τις αντιστάσεις του ανώτερου μέρους της ψυχής (τρυφηλότητα), έσπευσαν να ικανοποιηθούν στον μέγιστο δυνατό βαθμό (κορεσμός), ρίχνοντας την ψυχή σε μία κατάσταση νάρκης, όπου το «εγώ» βιώνοντας όλη αυτήν την εκστατική κατάσταση αναπτύσσει υπεροπτικές τάσεις (αλαζονεία), οι οποίες οδηγούν με αναπόφευκτη ακρίβεια στην καταστροφή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η πόλη αυτή όχι μόνο δεν μπορεί να αγωνιστεί και να διεκδικήσει το μερίδιο ευδαιμονίας που είχε την δυνατότητα να απολαύσει αλλά γίνεται η ίδια εργαλείο και δούλος για την ευδαιμονία κάποιου άλλου. Αν είναι θύμα μόνο του κατώτερου εαυτού της, τότε υποδουλώνεται σε αυτόν. Αν όμως κάποιος τρίτος δει αυτές τις αδυναμίες της πόλης, τότε μπορεί εύκολα να χειραγωγήσει τις καταστάσεις για να κάνει την πόλη και δικό του δούλο, καταστρέφοντας κάθε ελπίδα να στραφεί προς το αγαθό και να πορευθεί προς αυτό.
Άραγε, σήμερα είμαστε ελεύθεροι ως κοινωνία ή δούλοι; Προχωράμε προς την ευδαιμονία ή πάμε κάπου αλλού; Πόσο κοντά είναι ο όλεθρος για την ψυχή της Ελλάδας και της κοινωνίας μας; Εν τέλει, το απόφθεγμα αυτό του Πυθαγόρα έχει κάτι να μας πει σήμερα σε εμάς τους σύγχρονους Έλληνες, ή δεν μας αγγίζει καν;
Αναστάσιος Π. Συριανός 