Από καιρό ήθελα να γράψω για αυτό το θέμα και η οικογένεια Πλεύρη μου έδωσε την πιο τέλεια αφορμή. Τους ευχαριστώ και τους δύο. Και δεν είναι μία απάντηση στον Πλεύρη μόνο, αλλά σε όλο το εξουσιαστικό σύστημα που εκπροσωπεί και το οποίο μας καταδυναστεύει, τόσο ως Έλληνες όσο και ως ανθρωπότητα γενικότερα.
Μετά τον ναζιστικό χαιρετισμό του δικηγόρου Κωνσταντίνου Πλεύρη εντός της δικαστικής αίθουσας, ο γιος του Θάνος Πλεύρης και Υπουργός Υγείας της Κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη έκανε μία δήλωση περί Δημοκρατίας και την οποία ξαναβάζω εδώ: «Ο πατέρας μου ποτέ δεν έχει κρύψει την ιδεολογία του που η Δημοκρατία επιτρέπει στον καθένα να έχει». Την δήλωση αυτήν θα προσπαθήσω να αποκωδικοποιήσω ως προς τα εξής δύο σκέλη: πρώτον, το αληθινό μήνυμα που μεταφέρει στην κοινωνία (άσχετα αν ήταν εσκεμμένο ή όχι) και δεύτερον, το αληθινό νόημα της ελευθερίας του λόγου στην Δημοκρατία, το οποίο η δήλωση διαστρεβλώνει.
Η δήλωση ως μήνυμα κυριαρχίας
Η δήλωση αυτή λοιπόν δεν είναι καθόλου τυχαία κι ασφαλώς δεν πρόκειται για μία απλή φράση αποστασιοποίησης. Είναι μία φράση που δηλώνει την επίδειξη ισχύος του κομματικού καθεστώτος απέναντι σε όλους τους αληθινά δημοκρατικά και ανθρωπιστικά σκεπτόμενους πολίτες της χώρας. Είναι μία φράση που στην πραγματικότητα δεν λέει τίποτα άλλο παρά το ότι «όσο εσείς οι πολίτες συνεχίζετε να υπακούτε στις διαταγές μας και δεν αμφισβητείτε την ανωτερότητα της «Δημοκρατίας» που σας φτιάξαμε, είστε ελεύθεροι να πιστεύετε όπου θέλετε».
Η «Δημοκρατία» που έφτιαξαν, είναι στην ουσία ένα δυναστικό καθεστώς το οποίο τρέφεται από τα κόμματα, από τις ιδεολογίες, από τα κινήματα κι από ότι άλλο διασπά τους πολίτες, τους διαχωρίζει και στρέφει τον έναν εναντίον του άλλου. Αλλά, τους πολίτες δεν τους ενδιαφέρει που εθελοτυφλούν και αποδυναμώνονται από αυτόν τον «ιδεολογικό πόλεμο» με αποτέλεσμα να χάνουν δικαιώματα, μισθούς, περιουσία, πατρίδα, αξιοπρέπεια, ένα καλύτερο μέλλον, αρκεί να μπορούν να παίξουν αυτόν τον πόλεμο των ιδεολογιών, των κινημάτων και των κομμάτων με τους άλλους πολίτες που είναι οπαδοί άλλων κομμάτων. Η μόνη ίσως διαφορά από τους οπαδούς των ποδοσφαιρικών ομάδων είναι η καθόλου ή σπάνια εμφάνιση περιστατικών σωματικής βίας. Κατά τα άλλα οι πολίτες που έχουν κόμμα όπως κάποιοι άλλοι έχουν ομάδα, είναι το ίδιο υποχείριο των Προέδρων τους, οι μεν των προέδρων των κομμάτων κι οι δε των προέδρων των ομάδων. Με αυτόν τον τρόπο, όταν ο Πλεύρης λέει «η Δημοκρατία σας δίνει την ελευθερία να έχετε ό,τι ιδεολογία θέλετε», αυτό που πραγματικά εννοεί είναι ότι το καθεστώς με το οποίο σας εξουσιάζουμε εμείς οι τύραννοι σας, σας δίνει την ελευθερία να τσακώνεστε και να βγάζετε ο ένας τα μάτια του άλλου, αρκεί να μην τσακώνεστε με το ίδιο το καθεστώς, με το ίδιο το σύστημα που δημιούργησε αυτό το «παιχνίδι» και τους όρους του για να βγαίνει πάντα κερδισμένο.
Η δήλωση ως διαστρέβλωση των ορθών νοημάτων
Πέρα όμως από τα παραπάνω, η δήλωση του Πλεύρη χρειάζεται και μία δεύτερη αποσαφήνιση. Ο λόγος που όσοι τιμούμε το ελληνικό πνεύμα και την αλήθεια, οφείλουμε μία απάντηση σε αυτήν την δήλωση, είναι διότι αυτό που ειπώθηκε επικοινωνεί κι ενισχύει ένα αισχρότατο ψέμα για την Δημοκρατία, επιβεβαιώνοντας για άλλη μία φορά ότι αυτό το κατά φαντασίαν πολίτευμα που μας έχει επιβληθεί σήμερα, έχει σφετεριστεί τις δάφνες του πιο ευγενούς πολιτεύματος που δημιούργησε ποτέ άνθρωπος και τις έχει διαστρέψει για να εξυπηρετεί την ατζέντα και τα συμφέροντα των κατασκευαστών του. Κι ο Πλέυρης κι ο κάθε Πλεύρης, ασφαλώς κι είναι εκεί για να εξυπηρετεί αυτά τα συμφέροντα και να υπενθυμίζει στους υπηκόους το πόσο όμορφη είναι η «δημοκρατία» στην οποία ζούμε αφού αγκαλιάζει τους πάντες και τα πάντα.
Η Δημοκρατία όμως, όπως και κάθε άλλο ορθό πολίτευμα, είναι ένα εργαλείο της κοινωνίας με έναν και μόνο σκοπό. Να υπηρετεί την κοινωνία και τους πολίτες της ώστε να ζουν ευτυχισμένοι. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτων κι ο Αριστοτέλης, το έθεσαν πολύ ωραία και ξεκάθαρα: «στόχος κάθε ορθής πολιτείας είναι το κοινό συμφέρον των πολιτών της». Όλων των πολιτών της, όχι ενός και δύο. Όποιο ορθό πολίτευμα κι αν επιλέξει να έχει η κοινωνία (βασιλεία, αριστοκρατία, δημοκρατία), οφείλει να το οργανώσει με τέτοιο τρόπο ώστε να λειτουργεί με βάση το συμφέρον όλων των πολιτών της κι η πολιτική εξουσία να ασκείται με γνώμονα το καλό του κοινωνικού οργανισμού στο σύνολό του κι όχι ενός μόνο μέρους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί το κοινό συμφέρον είναι ο μόνος δίκαιος τρόπος όσον αφορά την άσκηση της πολιτικής εξουσίας και κυρίως γιατί μέσα από το δίκαιο θα φτάσει η κοινωνία στην απόλυτη ευτυχία και ευημερία, στην ευδαιμονία. Η ορθή πολιτεία κινείται κι ενεργεί με κριτήριο το τρίπτυχο «κοινό συμφέρον-δίκαιο-ευδαιμονία» κι αυτό οφείλει να κάνει και η Δημοκρατία αν θέλει να είναι ορθή πολιτεία.
Το κοινό συμφέρον είναι λοιπόν η αξιακή κορωνίδα των ορθών πολιτευμάτων και των ορθών πολιτειών, εκείνων δηλαδή που θέλουν το καλό των πολιτών τους. Όλες οι αξίες και τα ιδανικά με τα οποία επιλέγει να πορευτεί κάθε ορθή πολιτεία, εντάσσονται κάτω από την ομπρέλα του κοινού συμφέροντος και μάλιστα όπως μας απέδειξε η Αθηναϊκή πολιτεία, υπάρχει ειδική μέριμνα ώστε το κάθε μέρος του πολιτικού οργανισμού, το κάθε όργανό του, να λειτουργεί για το συμφέρον του συνόλου και να μην του επιτρέπεται να αναπτύξει μία δική του ξεχωριστή θέληση η οποία ενδέχεται να συγκρουστεί με αυτήν του πολιτικού οργανισμού.
Η Δημοκρατία λοιπόν, ως ορθό πολίτευμα, έχει πάνω από όλα ως στόχο της το κοινό συμφέρον της κοινωνίας. Όλα αυτά που γνωρίζουμε ως δημοκρατικά ιδεώδη, όπως η ατομική ελευθερία, η ελευθερία του λόγου κτλ. ενθαρρύνονται και επιτρέπονται σε μία Δημοκρατία, ως μέσα για να αναβαθμίζεται το επίπεδο ευδαιμονίας της κοινωνίας. Ό,τι δίνει ως «δικαίωμα» η Δημοκρατική πολιτεία, το δίνει για να παρακινήσει και να σπρώξει τους πολίτες να υλοποιήσουν ένα ανώτερο επίπεδο διαβίωσης, να προσεγγίσουν τον αγαθό τρόπο ζωής και να κατακτήσουν το ευ ζην. Αυτό βέβαια μας το έχουν αποκρύψει, αλλά όταν από την παιδεία έχει αφαιρεθεί κάθε τι ελληνικό είναι λογικό να αφαιρεθούν και οι μεγάλες αλήθειες για τον άνθρωπο και την κοινωνία. Άλλωστε, πώς αλλιώς θα μπορούσε να στεριώσει ένα δυναστικό καθεστώς εξουσίας, αν δίδασκε στους υπηκόους του ότι αυτός που εξουσιάζει πρέπει να το κάνει για το καλό του εξουσιαζόμενου, διαφορετικά είναι παράνομος και διαπράττει ποινικό αδίκημα; Είναι προφανές ότι δεν γίνονται αυτά.
Αν έχετε αμφιβολίες για όλα αυτά, σας συνιστώ να διαβάσετε το βιβλίο μου ή τα άρθρα μου για το κοινό συμφέρον και θα καταλάβετε ότι έτσι είναι. Όμως ακόμη κι αν δεν έχετε ιδέα, σκεφτείτε το λίγο για μία στιγμή. Αν το ζητούμενο της Δημοκρατίας είναι το τρίπτυχο «κοινό συμφέρον-δικαιοσύνη-ευδαιμονία», είναι δυνατόν ποτέ σε μία Δημοκρατία να επιτρέπονται ιδέες, ιδεολογίες, κινήματα, ομάδες, δράσεις και πρωτοβουλίες που είναι αντίθετα προς την πραγμάτωση αυτού του κορυφαίου ιδανικού; Είναι ποτέ δυνατόν μία Δημοκρατία, η οποία όπως είπαμε υπάρχει και στοχεύει στο ευ ζην και την ευδαιμονία να θέλει να διακινούνται ιδέες που διασπούν την ενότητα και την ομόνοια των πολιτών; Ιδέες που θέτουν σε κίνδυνο την ελευθερία, την ασφάλεια και την ζωή των πολιτών; Είναι δυνατόν μία ορθή Δημοκρατία, όπως την θέσαμε εδώ, να επιτρέπει την διάδοση ιδεών και πρακτικών που έχουν ως αποτέλεσμα τον φόνο και τα βασανιστήρια, τον ολοκληρωτισμό και την γενοκτονία; Δεν θα ήταν εις βάρος της κοινωνίας και των πολιτών της κάτι τέτοιο; Δεν θα ανέτρεπε τον στόχο της; Δεν θα αναιρούσε τον σκοπό της ύπαρξής της; Δεν θα ακύρωνε το κοινό συμφέρον της κοινωνίας, το να υπάρχουν κάποιοι που να θέλουν να επιβληθούν ολοκληρωτικά πάνω στους υπόλοιπους και να θέσουν υπό τον έλεγχό τους κάθε άνθρωπο και κάθε πτυχή της ζωής του, μεταχειρίζοντας τους χειρότερα από ότι οι τύραννοι τους υπηκόους τους, σαν να μην είναι τίποτα, σαν να μην έχουν καμμία αξία;
Και ερωτώ, είναι δυνατόν μία Δημοκρατία, που όπως λέει ο Πλεύρης έχουμε κι εμείς σήμερα (γιούπιι!!) να επιτρέπει ιδεολογίες (αν μπορούμε να το πούμε ιδεολογία αυτό) οι οποίες στρέφονται κατά του ανθρώπου, της ζωής και της αξιοπρέπειάς του;
Στην αρχαία Αθήνα να ξέρετε, όποιος έπαιρνε τον λόγο για να μιλήσει δημόσια απευθυνόμενος στον λαό, έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικός στο τι θα πει και να φροντίσει να μην προσβάλλει και να μην θίξει το κοινό συμφέρον της κοινωνίας. Ο νόμος τον περιόριζε απαγορεύοντας να μιλάει δημόσια όποιος δεν συμβούλευε τον δήμο τα άριστα και μάλιστα οποιοσδήποτε πολίτης έκρινε ότι κάποιος ρήτορας έκανε πρόταση που δεν ήταν συμφέρουσα για το καλό του δήμου και της πόλης, είχε το δικαίωμα να τον καταγγείλει και να τον περάσει από δίκη επειδή «μη τα άριστα λέγει». Αυτόν τον νόμο τον ξέχασε μάλλον ο βουλευτής Λυκίδης όταν είπε δημόσια ότι θα ήταν καλό για τους Αθηναίους να παραδωθούν στους Πέρσες και δεν πρόλαβε να τελειώσει την φράση του όταν οι συγκεντρωμένοι πολίτες τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Τα λόγια του έγιναν η καταδίκη του.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω και κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό. Ο λόγος, η δυνατότητα να λέμε αυτό που σκεφτόμαστε και θέλουμε, είναι δοσμένη από τον Δημιουργό μας και για αυτό πρέπει να τον χειριζόμαστε με σεβασμό και τιμή. Είναι ένα θείο δώρο και για αυτό τα λόγια που εκφέρουμε από το στόμα μας πρέπει να τιμούν την ιερότητα του πρωταρχικού θείου λόγου, το σπέρμα του οποίου έχουμε μέσα μας κι εμείς ως τέκνα του Θεού κατ΄εικόνα και ομοίωσή του. Και τι άλλο είναι ο θείος λόγος, το θείο ον, πέρα από απέραντη αγαθότητα, ώστε κι εμείς ως χρήστες αυτού του ιερού δώρου να τον μεταχειριζόμαστε για πονηρούς και κακούς σκοπούς; Ειδικότερα όσον αφορά τον πολιτικό λόγο, όπου ο λόγος αγγίζει δυνητικά όλη την κοινωνία κι όλους τους πολίτες, τα λόγια που ξεστομίζουν όσοι έχουν την δύναμη να απευθύνονται μαζικά στον πληθυσμό, πρέπει να τιμούν το υπέρτατο Ον λέγοντας όσα παρακινούν, προτρέπουν κι ωθούν τους πολίτες και την κοινωνία προς το αγαθό. Κι επειδή ο λόγος δεν είναι μόνο τα λόγια αλλά και οι σκέψεις που κάνουμε μέσα στον νου μας, αυτά τα δύο πρέπει να ταυτίζονται και να λέμε όσα είναι αγαθά επειδή αυτά σκεφτόμαστε και θέλουμε να πούμε κι όχι επειδή το ζητάει κάποιο καθεστώς ή κάποιος νόμος. Συνεπώς, ο θείος λόγος που κατοικεί μέσα στον νου μας, μας μεταμορφώνει και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους και πολίτες, αν βέβαια κατανοήσουμε την συμβολική σημασία του και την ουσία του. Ως πολίτες και πολιτικοί, ο λόγος εντός μας, μας ωθεί προς το αγαθό, κι όσο πιο πολύ πηγαίνουμε προς αυτό τόσο περισσότερο εξορίζουμε από μέσα μας κάθε λογής κακία που μας κάνει να λέμε και να κάνουμε πράγματα που στρέφονται ενάντια στο κοινό συμφέρον. Κι η Δημοκρατία θέσπισε από τα αρχαία χρόνια την ελευθερία του λόγου για να βοηθήσει τον άνθρωπο να πετύχει ακριβώς αυτό: να προσεγγίσει και να εκδηλώσει το αγαθό και στο πλαίσιο της κοινωνίας, ώστε όλοι μαζί οι πολίτες με την δύναμη του λόγου μας να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να πραγματώσουμε το αγαθό στην κοινωνία μας στον υψηλότερο δυνατό βαθμό.
Για να βάλουμε τα πράγματα στην θέση τους λοιπόν, στην Δημοκρατία η ελευθερία του λόγου δεν έχει το περιεχόμενο που του δίνουν σήμερα. Το βλαβερό, το αισχρό και το εγκληματικό δεν νοείται να φυτρώνει στον κήπος της ευδαιμονίας που (πρέπει να) είναι η δημοκρατική πολιτεία. Πώς γίνεται αυτό που περιέχει μέσα του τον σπόρο του θανάτου και του κακού, να αφήνεται να καρποφορήσει μέσα την πολιτεία που επιδιώκει το αγαθό; Βλέπετε πόσα αταίριαστα κι ασύνδετα κι αντίθετα είναι αυτά μεταξύ τους;
Κρατήστε λοιπόν αυτό και κλειδώστε το μέσα σας. Στην Δημοκρατία, σου επιτρέπεται να λες και να κάνεις ό,τι θέλεις, αρκεί να λες και να κάνεις κάτι αγαθό, κάτι χρήσιμο για όλη την κοινωνία. Η ελευθερία του λόγου στην Δημοκρατία, είναι το να μπορείς να λες και να πιστεύεις ό,τι θέλεις, φτάνει αυτό που λες να μην βλάπτει αλλά να ωφελεί την κοινωνία, εφόσον εφαρμοστεί. Ως εκ τούτου, η Δημοκρατία δεν επιτρέπει σε κανέναν να έχει όποια ιδεολογία αυτός θέλει, έτσι αδιάκριτα. Η Δημοκρατία επιτρέπει στον καθένα να έχει και να διακινεί μόνο εκείνες τις ιδέες και τις προτάσεις που δεν αντιτίθενται στο κοινό συμφέρον της κοινωνίας, αλλά προάγουν την ελευθερία, την ασφάλεια, την ειρήνη, την ευημερία και κάθε άλλο αγαθό που βελτιώνει το ζην και οδηγεί την κοινωνία και τους πολίτες στο ευ ζην.
Το κοινό συμφέρον της κοινωνίας, είναι το πεδίο στο οποίο διεξάγονται όλες οι ιδεολογικές μάχες. Αν μία νοητή σύλληψη δεν αφορά το αγαθό και δεν ανταποκρίνεται στο κοινό συμφέρον, καλό θα ήταν να μην της αποδίδουμε καν το όνομα της ιδεολογίας, αφού η ιδεολογία οφείλει να είναι κάτι ιδεατό και να εμφορείται από ιδεώδη. Το να επικαλούμαστε το δίκιο μας να βλάπτουμε και να βασανίζουμε τους άλλους ή τους εαυτούς μας, για χάρη κάποιου ιδεώδους, δεν μπορεί να είναι αποδεκτό στο πλαίσιο της δημοκρατικής αντίληψης της ζωής διότι μία τέτοια ζωή αφορά μόνο το δίκαιο και το αγαθό. Κι αυτό που λέμε εδώ, δεν αφορά μόνο τον Ναζισμό – αυτός ήταν μόνο η αφορμή – αφορά όλες τις δήθεν ιδεολογίες, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, που εκφράζονται και πραγματώνονται μέσα από την εκμετάλλευση και την καταπίεση των ανθρώπων.
Τέλος, το γεγονός ότι τόσο η έννοια της ελευθερίας του λόγου όσο και η έννοια της ιδεολογίας, έχουν διαστρεβλωθεί βάναυσα δεν το αποδίδω ούτε στην τύχη ούτε στην έλλειψη γνώσης. Για εμένα, αυτή η διαστροφή των εννοιών εξυπηρετεί αυτό το ιδιότυπο καθεστώς σκλαβιάς στο οποίο βρισκόμαστε, ώστε να διακινεί ιδέες και να πακετάρει κινήματα, κόμματα και δράσεις που στρέφονται κατά της κοινωνίας, βάζοντάς την έτσι σε μία διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό της. Έτσι, καθώς οι πολίτες ταυτίζονται με τα διάφορα ιδεολογικά στρατόπεδα που διαμορφώνονται, αδυνατούν να διακρίνουν ότι από όλη αυτήν την αντιπαλότητα επωφελείται ο φανερός και ο κρυφός δυνάστης της κοινωνίας ο οποίος με το να αποπροσανατολίζει και να διαιρεί τους πολίτες, τους κάνει να μην μπορούν ούτε να εστιάσουν στον πραγματικό υπαίτιο των προβλημάτων τους αλλά ούτε και να έχουν αρκετή δύναμη να σταθούν απέναντί του.
Αναστάσιος Π. Συριανός 