Η καλύτερη πολιτεία είναι αυτή που οδηγεί τους πολίτες της στην επίτευξη του σκοπού τους. Κι αν βρεθεί ή φτιαχτεί μία τέτοιου είδους πολιτεία τότε θα είναι καλύτερη και σημαντικότερη από κάθε δάσκαλο, μέντορα, προπονητή ή life coach που θα μπορούσαν ποτέ να έχουν οι πολίτες. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά.
Κάθε άνθρωπος έχει έναν Εαυτό κι αυτός ο Εαυτός είναι η Ψυχή του. Η Ψυχή του ανθρώπου κατέχει ένα Σώμα για να μπορέσει να βιώσει τον κόσμο μας και το Σώμα κατέχει Υλικά Αγαθά για να μπορεί η Ψυχή να επιβιώνει στο Σώμα όσο καιρό θα βρίσκεται στον κόσμο μας. Η Ψυχή λοιπόν κατέχει το Σώμα και τα Υλικά Αγαθά για να μπορεί να ζει και να επιβιώνει όσο χρειάζεται. Το Σώμα και τα Υλικά Αγαθά είναι τα εργαλεία που εξασφαλίζουν στον Εαυτό μας το «ζην», την ικανότητα δηλαδή να ζει. Κι αυτό είναι απόλυτα χρήσιμο κι αναγκαίο, αλλά δεν είναι ο αυτοσκοπός. Όπως κάθε πράγμα και κάθε ον έχει μία εντελέχεια, έναν απώτερο σκοπό για τον οποίο υπάρχει, το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο. Η εντελέχεια είναι αυτό που «εντός το τέλος έχει» κι είναι η λέξη που κωδικοποιεί την εσωτερική παρουσία του απώτερου σκοπού που ολοκληρώνει την φύση ενός όντος. Η εντελέχεια του ανθρώπου είναι αυτό που λέμε θέωση, η όσο το δυνατόν εξομοίωση με τον θεό. Και πώς ξέρουμε ότι πλησιάζουμε κι ομοιάζουμε στον θεό; Από τα αγαθά που απολαμβάνουμε στον βίο μας. Το αγαθό που εξομοιώνει τον άνθρωπο με τον θεό όσο γίνεται, είναι το «ευ ζην» το οποίο κατακτάται όταν ο άνθρωπος φτάνει στην ευδαιμονία. Η ευδαιμονία είναι μία κατάσταση απόλυτης πληρότητας και χαράς σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξης το οποίο μόνο ο άνθρωπος μπορεί να το βιώσει, καθώς τα άλλα πλάσματα περιορίζονται απλώς και μόνο στο να ζουν. Συνεπώς, η ανθρώπινη κατάσταση χαρακτηρίζεται από δύο επίπεδα: το «ζην» το οποίο είναι το αρχικό κι αναγκαίο επίπεδο της ανθρώπινης ύπαρξης και το «ευ ζην» το οποίο είναι το τελικό επίπεδο που ολοκληρώνει την ανθρώπινη φύση. Κι ενώ για το «ζην» η Ψυχή χρησιμοποιεί ως εργαλεία το Σώμα και τα Υλικά Αγαθά, αυτά δεν είναι αρκετά για να την κάνουν να φτάσει στο «ευ ζην». Για να κάνει το πέρασμα από το «ζην» στο «ευ ζην» και να βιώσει την ευδαιμονία, η Ψυχή χρειάζεται ένα άλλο διαφορετικό εργαλείο. Ποιό όμως μπορεί να είναι αυτό το εργαλείο;
Όπως μόλις είπαμε, ο αληθινός μας Εαυτός, η Ψυχή μας, εκτός από τα δύο εργαλεία του Σώματος και των Υλικών Αγαθών που έχει για το «ζην» χρειάζεται να έχει κι ένα εργαλείο για να την οδηγήσει στο «ευ ζην» και την κατάκτηση της ευδαιμονίας. Αυτό το εργαλείο δεν μας το έδωσε ο θεός έτοιμο όπως πχ το Σώμα, αλλά φύτεψε μέσα στις Ψυχές μας την ανάγκη να φτάσουμε σε αυτό το αγαθό προκειμένου να νιώσουμε πλήρεις κι ολοκληρωμένοι. Παράλληλα, δίπλα σε αυτήν την φυσική ανάγκη για πληρότητα κι ευτυχία, ο Θεός έβαλε ορισμένες ιδιότητες όπως την ιδιότητα του να ζούμε συμβιωτικά (ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον), την ιδιότητα του να εξετάζουμε τα πράγματα και την ιδιότητα του να διακρίνουμε το δίκαιο. Ο συνδυασμός της ανάγκης για τελείωση και των ιδιοτήτων που μόλις ανέφερα, δημιούργησε το πρόσφορο έδαφος για να δημιουργήσει και να αναπτύξει η ελληνική φυλή στον μέγιστο βαθμό την έννοια της πολιτείας ως εργαλείο για να μπει στην υπηρεσία του αληθινού Εαυτού του ανθρώπου και να τον οδηγήσει στο υπέρτατο αγαθό της Ψυχής, την ευδαιμονία. Έτσι η πολιτεία είναι το εργαλείο του Εαυτού μας για να φτάσουμε σε αυτόν τον όμορφο στόχο του αγαθού τρόπου ζωής, του «ευ ζην», της ευδαιμονίας.
Ας δούμε τώρα τα πράγματα από μία άλλη οπτική, με το ακόλουθο παράδειγμα, για να καταλάβουμε καλύτερα την χρησιμότητα και την σπουδαιότητα της πολιτείας στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Ένας άνθρωπος για να πετύχει σε κάθε τι που βάζει στόχο στην ζωή του χρειάζεται και την αντίστοιχη βοήθεια και καθοδήγηση για να τον προετοιμάσει, να τον διδάξει και να τον εκπαιδεύσει, ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει όλα εκείνα που θα τον οδηγήσουν στον στόχο του, είτε αυτός αφορά την προσωπική του εξέλιξη, είτε τις προσωπικές του σχέσεις, είτε τέλος τα επαγγελματικά του. Σήμερα, αυτή η βοήθεια έχει πάρει διάφορες μορφές και πλάι στην παραδοσιακή έννοια του δασκάλου έχουν πάρει θέση νέες ειδικότητες όπως αυτές του μέντορα, του προπονητή, του συμβούλου, του θεραπευτή ή ακόμη και του life coach. Όπως λοιπόν ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται αυτήν την εξειδικευμένη βοήθεια για να φτάσει στον στόχο που ο ίδιος θεωρεί αγαθό, έτσι κι ο κάθε πολίτης χρειάζεται εξειδικευμένη βοήθεια για να φτάσει στο «ευ ζην». Κι αν η βοήθεια αυτή για τον κάθε άνθρωπο λέγεται προπονητής, δάσκαλος ή life coach , ο αντίστοιχος life coach του πολίτη για να τον βοηθήσει να φτάσει στο πολιτικό αγαθό, είναι η ίδια του η πολιτεία.
Και νομίζω ότι ο όρος «life coach», δηλαδή «προπονητής ζωής», αν και ξενικός ταιριάζει στην προκειμένη περίπτωση διότι το «ευ ζην» όχι μόνο έχει να κάνει με την ζωή αλλά είναι ο σκοπός της ζωής του κάθε πολίτη, χωρίς τον οποίο η ζωή δεν έχει ούτε νόημα ούτε αξία. Χρειαζόμαστε λοιπόν έναν προπονητή να μας προπονήσει για αυτόν τον σκοπό της ζωής μας. Και το πρώτο πράγμα που κάνουν οι προπονητές είναι να βάζουν τους ανθρώπους που αναλαμβάνουν να βοηθήσουν σε έναν νέο, διαφορετικό τρόπο ζωής ο οποίος θα τους επιτρέψει να κάνουν εκείνα που πρέπει για να φτάσουν στον στόχο τους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που κι ο Πλούταρχος ορίζει την πολιτεία ως τρόπο ζωής της πολιτικής κοινωνίας, λέγοντας ότι αν θέλουμε μία άριστη ζωή ως πολίτες είναι απαραίτητο να έχουμε και την αντίστοιχη πολιτεία.
Όπως δηλαδή υπάρχουν πολλοί τρόποι ζωής του ανθρώπου, έτσι και το πολίτευμα είναι ο τρόπος ζωής του λαού, ώστε είναι αναγκαίο να λάβουμε το άριστο.
Πλούταρχος, Περί μοναρχίας και ολιγαρχίας και δημοκρατίας 826 b
«Καθάπερ γὰρ ἀνθρώπου βίοι πλείονες, ἔστι καὶ δήμου ἡ πολιτεία βίος· ὥστε λαβεῖν τὴν ἀρίστην ἀναγκαῖον»
Αν λοιπόν θέλουμε να πετύχουμε τον μέγιστο σκοπό της ζωής μας, αυτόν που ο ίδιος ο δημιουργός ενστάλαξε μέσα μας ως ανάγκη της Ψυχής μας προκειμένου να νιώσει ολοκληρωμένη και τέλεια, χρειαζόμαστε την κατάλληλη πολιτεία η οποία σαν life coach θα μας κατευθύνει στο να υιοθετήσουμε τον κατάλληλο τρόπο ζωής.
Η πολιτεία εκείνη που θα καταφέρει να οδηγήσει τους Εαυτούς μας στον άριστο τρόπο ζωής που πρέπει να εφαρμόσουμε για να φτάσουμε στο «ευ ζην», δικαίως αξίζει τον τίτλο του καλύτερου «life coach» που θα μπορούσαν να έχουν οι πολίτες. Διότι όχι μόνο θα έχει καταφέρει να φέρει εις πέρας την αποστολή της, αλλά θα έχει πετύχει την πολυπόθητη αναβάθμιση από το «ζην» στο «ευ ζην», φέρνοντας στις ζωές μας το πιο σημαντικό κι ανώτερο αγαθό που θα μπορούσαμε ποτέ να ζητήσουμε για την ευτυχία μας.
Αναστάσιος Π. Συριανός 