Πλάτων: Ποιο πρέπει να είναι το πρώτιστο κριτήριο για την ανάδειξη στα αξιώματα

Ο Πλάτων, στο παρακάτω απόσπασμα από τους «Νόμους» του, μας μεταφέρει για μία ακόμη φορά ορισμένες πάρα πολύ σπουδαίες και θεμελιώδεις αλήθειες για την άσκηση της πολιτικής οι οποίες θα έπρεπε να είναι η προμετωπίδα κάθε ορθού πολιτικού συστήματος που τίθεται για να ωφελήσει μία εκάστοτε πολιτεία, ένα κράτος, μία κοινωνία. Ολόκληρο το απόσπασμα είναι καταπληκτικό. Ιδιαίτερα όμως, δώστε βάση στον διαχωρισμό που κάνει μεταξύ ορθών και μη ορθών πολιτευμάτων και νόμων. Ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι παρά η διάκριση μεταξύ δημοκρατικών πολιτευμάτων και νόμων από την μία πλευρά και πραξικοπηματικών καθεστώτων και εντολών από την άλλη. Συγκρίνετε με το σήμερα κι εξετάστε αν σας θυμίζει κάτι. Στην συνέχεια, δείξετε προσοχή στο ποιοι πρέπει να έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα αξιώματα και πώς η ανάδειξη στα αξιώματα ιεραρχείται με βάση την τήρηση των νόμων – των ορθών, δημοκρατικών νόμων που είναι αγαθοί και γίνονται με την συγκατάθεση της κοινωνίας. Όσο πιο πολύ ένας πολιτικός άνδρας τηρεί στην ζωή του τους νόμους της πόλης του, τόσο πιο μεγάλη είναι η πολιτική του αξία και τόσο πιο ψηλά είναι είναι τα αξιώματα τα οποία αξίζουν σε αυτόν.

«Κάθε φορά που η εξουσία γίνεται αντικείμενο διαμάχης, οι νικητές σφετερίζονται σε τέτοιο βαθμό τα δημόσια πράγματα, ώστε να μην αφήσουν το παραμικρό ίχνος εξουσίας στα χέρια των νικημένων, ούτε στους ίδιους, ούτε στους απογόνους τους, και ζουν παραφυλάγοντας ο ένας τον άλλον μην τυχόν ποτέ κανείς αποκτώντας κάποια εξουσία επαναστατήσει, εκδικούμενος για όσα κακά έχουν συμβεί στο παρελθόν. Εμείς όμως βέβαια, το δηλώνουμε κατηγορηματικά τώρα, πως αυτά δεν είναι πολιτεύματα, ούτε παραδεχόμαστε ότι είναι έγκυροι οι νόμοι εκείνοι που δεν έχουν τεθεί προς χάριν του κοινού συμφέροντος ολόκληρης της πόλεως. Όσους δε νόμους έχουν γίνει για χάρη ορισμένων μόνο πολιτών, τους λέμε πραξικοπηματικούς νόμους και όχι δημοκρατικούς, και αυτά τα οποία υποστηρίζουν πως είναι δίκαια, τα υποστηρίζουν ματαίως. Όλα αυτά δε σας τα λέω για τον εξής λόγο: διότι εμείς θα δώσουμε στην πόλη σου άρχοντα, όχι διότι είναι πλούσιος, ούτε διότι κατέχει κάποιο άλλο τέτοιο προσόν, δύναμη ή μεγάλο ανάστημα, ή διότι προέρχεται από μεγάλη οικογένεια. Αλλά όποιος υπακούει τυφλά στους ορθούς νόμους που βρίσκονται εν ισχύ και επιβάλλει αυτήν την νίκη στους πολίτες, σε αυτόν τον πρώτο υποστηρίζουμε ότι πρέπει να ανατεθεί το σημαντικότερο αξίωμα για την υπηρεσία των νόμων, το δεύτερο κατά σειρά να δοθεί σε αυτόν που έρχεται δεύτερος, και κατά την ίδια σειρά να ανατεθούν τα άλλα αξιώματα στους υπόλοιπους άρχοντες. Αυτούς δε τους λεγόμενους άρχοντες, απεκάλεσα τώρα υπηρέτες των νόμων, όχι για να καινοτομήσω, αλλά γιατί πιστεύω ότι περισσότερο από κάθε τι άλλο, από αυτό εξαρτάται η σωτηρία στην πόλη ή η καταστροφή της. Διότι σε εκείνην την πόλη όπου ο νόμος εξυπηρετεί τους άρχοντες και δεν έχει κύρος, βλέπω την καταστροφή να έρχεται ραγδαίως εναντίον της, ενώ σε όποια ο νόμος είναι αφέντης επί των αρχόντων, οι δε άρχοντες δούλοι του νόμου, βλέπω την σωτηρία κι όλα τα αγαθά που οι θεοί έδωσαν να γίνονται στις πόλεις». Πλάτων, Νόμοι 715 a-d