Οι Επτά Σοφοί για την άριστη δημοκρατία

Στο Συμπόσιο των Επτά Σοφών της Αρχαιότητας που διασώζει ο Πλούταρχος, οι σπουδαίοι αυτοί άνδρες συζήτησαν για διάφορα θέματα εκ των οποίων ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εμάς έχει όσα είπαν για την δημοκρατία. Φυσικά, επειδή και οι επτά ήταν σοφοί, όλων οι απόψεις έχουν εν μέρει δίκιο κι όλες μαζί συνθέτουν την ολοκληρωμένη εικόνα της άριστης δημοκρατίας. Πάμε λοιπόν να δούμε ποια είναι τα στοιχεία που ξεχώρισαν οι σοφοί αυτοί άνδρες.

Σύμφωνα λοιπόν με τους Επτά Σοφούς και τον Σκύθη φιλοξενούμενο Ανάχαρσι, τα χαρακτηριστικά της άριστης δημοκρατίας είναι:

1. Η αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών

Πρώτος πήρε τον λόγο ο Σόλων κι είπε ότι περισσότερο από όλες ευημερεί και διατηρείται η δημοκρατική πόλη στην οποία αυτοί που δεν έχουν αδικηθεί σπεύσουν να συνδράμουν εκείνον που αδικήθηκε, συμμετέχοντας στην δίωξη και στην τιμωρία εκείνου που αδίκησε.

2. Η κυριαρχία του νόμου

Στην συνέχεια τον λόγο πήρε ο Βίας ο Πριηνεύς, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι άριστη δημοκρατία είναι εκείνη στην οποία όλοι φοβούνται τον νόμο όπως και τον τύραννο.

3. Η μεσότητα στον πλούτο και την περιουσία

Ο Θαλής υποστήριξε ότι η καλύτερη δημοκρατία είναι εκείνη όπου οι πολίτες της δεν είναι ούτε υπερβολικά πλούσιοι ούτε υπερβολικά φτωχοί.

4. Οι τιμές να αποδίδονται σύμφωνα με την αρετή

Ο Ανάχαρσις εξέφρασε την γνώμη ότι άριστη είναι η δημοκρατία όπου ενώ όλα τα άλλα θεωρούνται ίσα, η αρετή καθορίζεται ως το καλύτερο και η κακία το χειρότερο.

5. Η αγαθότητα των αρχόντων

Ο Κλεόβουλος απέδωσε τα αριστεία σε εκείνη την δημοκρατική πόλη στην οποία οι άρχοντες φοβούνται περισσότερο το να τους επιπλήξει κανείς παρά τον νόμο.

6. Η επιλογή των άριστων για τα αξιώματα και την διοίκηση

Ο Πιττακός τόνισε ότι είναι εκείνη στην οποία δεν επιτρέπεται στους κακούς να κυβερνούν και στους κακούς να μην κυβερνούν.

7. Οι πολίτες να τηρούν τους νόμους

Ο Χίλων διατείνεται ότι είναι εκείνη στην οποία δίδεται μεγαλύτερη σημασία στους νόμους παρά στους ρήτορες που μιλούν για αυτήν.

8. Όλη η πόλη να λειτουργεί με κριτήριο την αρετή

Παίρνοντας τελευταίος τον λόγο ο Περίανδρος, αρκέστηκε στο να διαπιστώσει ότι του φάνηκε πως όλοι επαινούν μία δημοκρατία που έμοιαζε πάρα πολύ με αριστοκρατία.

Το σχόλιο αυτό του Περίανδρου κι η εξομοίωση της δημοκρατίας με την αριστοκρατία μόνο τυχαίο δεν πρέπει να θεωρηθεί, αφού οι σοφοί δεν λένε ούτε κάνουν τίποτε τυχαία, ούτε βέβαια υποπίπτουν σε τέτοιου είδους «λάθη». Είναι προφανές ότι εδώ ο Πλούταρχος θέλει να περάσει το μήνυμα ότι μόνο η αριστοκρατική οργάνωση, λειτουργία και διοίκηση μίας πολιτείας μπορεί να της αποδώσει τον τίτλο «άριστη». Με τον όρο «δημοκρατία» και την κυρίαρχη πολιτική αρμοδιότητα των πολιτών δεν ασχολούνται ιδιαίτερα οι συμμετέχοντες στο συμπόσιο. Αυτό που θεωρούν σημαντικό για τους πολίτες δεν είναι το πώς θα χειριστούν την δημοκρατική εξουσία, αλλά το να έχουν αδελφοσύνη μεταξύ τους, να βάζουν πάνω από όλα τον νόμο και να μην αφήνουν τους κακούς να αναδεικνύονται στα αξιώματα και να ηγούνται της πόλης.

Αυτό στο οποίο δίνουν ιδιαίτερη προσοχή με απόλυτη ομοφωνία και οι 8 που εκφράζουν την γνώμη τους, είναι στην αρετή. Ακόμη και η γνώμη του Σόλωνα την οποία κι έκανε πράξη θεσπίζοντας την Αθηναϊκή πολιτεία, είναι μία παρότρυνση προς την αρετή της αγάπης στον πλησίον τον οποίο πρέπει να βοηθάνε οι συμπολίτες του όταν αδικείται. Κι η γνώμη του Θαλή όμως για την μεσότητα στον πλούτο, την αρετή εκφράζει στην πραγματικότητα αφού η αρετή είναι μεσότητα ανάμεσα στην έλλειψη και την υπερβολή. Όσο για τις άλλες απόψεις, είναι φανερό νομίζω ότι και σε αυτές η αρετή είναι η κεντρική ιδέα που περνάει ως μήνυμα. Κι επειδή με την αρετή σχετίζεται το πολίτευμα της άριστης διοίκησης και των άριστων αρχόντων που είναι η αριστοκρατία, ο Περίανδρος κάνει αυτό τον συσχετισμό. Έναν συσχετισμό όμως, ο οποίος τελικά δεν είναι παρά η διαπίστωση του αυτονόητου, αφού τίποτε άλλο δεν φαίνεται να έκαναν οι συμποσιαζόμενοι από το να εκφράζονται για την αρετή θέλοντας να μιλήσουν για την άριστη δημοκρατία, παραπέμποντας έτσι στην αριστοκρατία.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι αυτόν τον συσχετισμό ανάμεσα στην δημοκρατία και την αριστοκρατία, δεν τον συναντάμε για πρώτη φορά. Σε προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα σε τρεις ακόμη σπουδαίους άνδρες της αρχαιότητας, Αθηναίους που έζησαν την εποχή της δημοκρατίας, οι οποίοι εκφράζουν παρόμοιες θέσεις με αυτές του Περίανδρου αλλά και των υπολοίπων Σοφών.

Τυχαίο άραγε;